به‌طور معمول ۸ درصد از دختران و ۲ درصد از پسران تا ۵ سالگی ممکن است به عفونت ادراری مبتلا شوند. گاهی‌اوقات تشخیص علائم این بیماری در کودکان سخت می‌شود، اما درمان کودک خیلی مهم است، زیرا عفونت ادراری می‌تواند به عفونت جدی کلیه تبدیل شود. با درمان صحیح، کودک پس از چند روز سلامت خود را باز می‌یابد.

چگونگی ابتلای کودکان به عفونت ادراری

گاهی‌اوقات، باکتری‌ها از طریق پوست یا مدفوع وارد مجرای ادراری کودک می‌شوند و شروع به تکثیر می‌کنند. این میکروب‌های دردسرساز می‌توانند هر بخشی از مجرای ادراری را عفونی کنند. این بخش‌ها شامل موارد زیر هستند:

کلیه که مواد زاید و آب اضافی بدن را از خون گرفته و به صورت ادرار درمی‌آورد.

میزنای که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برد.

مثانه که ادرار را در خود جمع می‌کند.

میزراه یا پیشاب‌راه که ادرار را از مثانه و بدن به بیرون می‌فرستد.

عفونت مثانه را التهاب مثانه هم می‌گویند. عفونت کلیه هم پیلونفریت نامیده می‌شود.

دخترها به دلیل اینکه پیشاب‌راه‌شان کوتاه‌تر از پسرهاست، بیش از آنها به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند. باکتری از طریق مقعد، خیلی آسان‌تر وارد واژن و پیشاب‌راه آنها می‌شود. برخی از کودکان هم مشکلاتی در مثانه یا کلیه خود دارند که آنها را بیش از دیگران مستعد عفونت ادراری می‌کند. باریک بودن مجرای ادراری، جلوی جریان ادرار را می‌گیرد و باعث تکثیر میکروب‌ها می‌شود. مشکلی هم به نام ریفلاکس ادراری (VUR) هم می‌تواند ادرار را از مثانه به میزنای و کلیه بازگرداند.

علائم و نشانه‌های عفونت ادراری در کودکان

علائم عفونت ادراری در کودکان بزرگ‌تر معمولا راحت تشخیص داده می‌شوند. علائم اصلی این بیماری، درد در قسمت پایین شکم، پشت یا پهلوست و کودک مدام احساس می‌کند که باید ادرار کند. برخی از کودکان هم که قبلا یاد گرفته‌اند به توالت بروند، کنترل مثانه خود را از دست داده و رختخواب خود را خیس می‌کنند.

اما باید به وضعیت و شرایط کودکان کوچک‌تر بیشتر دقت کنید تا عفونت ادراری آنها تشخیص داده شود. نوزادان، علائم کلی‌تری مانند بهانه‌گیری، غذا نخوردن یا تب بروز می‌دهند.

از دیگر علائم عفونت ادراری باید به موارد زیر اشاره کرد:

سوزش یا درد هنگام ادرار کردن؛

بوی بد یا رنگ تیره ادرار؛

احساس تخلیهٔ ادرار، در صورتی که چند قطره بیشتر نیست؛

تب؛

حالت تهوع یا استفراغ؛

اسهال.

روش تشخیص عفونت ادراری کودکان

اگر علائمی دیدید که احساس کردید کودک‌تان به عفونت ادراری مبتلاست، او را نزد پزشک اطفال ببرید. پزشک، ادرار او را بررسی می‌کند تا ببیند باکتری در ادرار وجود دارد یا خیر. او ادرار کودک را با چند روش جمع‌آوری می‌کند:

ادرار کودکان بزرگ‌تر را درون ظرفی تمیز می‌ریزد؛

روی آلت تناسلی کودکانی که هنوز نمی‌توانند در توالت ادرار کنند، یک کیف پلاستیکی قرار می‌دهد تا ادرار را جمع کند؛

لوله‌ای (کاتتر) درون پیشاب‌راه و مثانه‌شان کودکانی می‌گذارد که از پوشک استفاده می‌کنند و نمونه ادرارشان را جمع‌آوری می‌کند؛

پزشک سوزنی را وارد مثانه نوزادان می‌کند و نمونه‌ای از ادرار او را برمی‌دارد.

سپس کارشناس آزمایشگاه، نمونه ادرار را زیر میکروسکوپ نگاه می‌کند تا میکروب‌های موجود در ادرار را بررسی کند. او ممکن است ادرار را کشت کند؛ یعنی اینکه ادرار را درون ظرفی می‌ریزد و صبر می‌کند تا ببیند چه نوع باکتری در آن رشد خواهد کرد. این روش به پزشک کمک می‌کند تا بداند دقیقا چه میکروب‌هایی موجب عفونت ادراری در کودک شده و داروی مناسب را تجویز کند.

اگر کودک‌تان چند بار به عفونت ادراری مبتلا شده، پزشک یک یا چند آزمایش تصویربرداری زیر را انجام می‌دهد تا متوجه مشکل مجرای ادراری کودک‌تان شود:

اولتراساوند (Ultrsound): در این آزمایش با استفاده از امواج صوتی، هر نوع انسداد یا مشکلات دیگر در کلیه‌ها تشخیص داده می‌شود.

سیستو ارتروگرافی در حین ادرار کردن (VCUG): در این آزمایش، با استفاده از یک لوله، مثانه را پر از مایع می‌کنند. زمانی‌که کودک ادرار می‌کند، پیشاب‌راه یا مثانه را بررسی می‌کنند.

اسکن هسته‌ای: با استفاده از مایعی که به مقدار بسیار کمی مواد رادیواکتیوی آغشته شده است، به بررسی عملکرد کلیه‌ها می‌پردازند.

سی‌تی اسکن یا توموگرافی رایانه‌ای: با اشعهٔ ایکس قوی، از مثانه و کلیه‌ها، عکس‌هایی با جزئیات کامل می‌اندازند.

ام‌آر‌آی یا تصویرسازی تشدید مغناطیسی: با استفاده از مغناطیس و امواج رادیویی، از مثانه و کلیه‌ها تصویربرداری می‌کنند.

راه های درمان عفونت ادراری در کودکان

برای درمان عفونت ادراری، بیشتر از آنتی بیوتیک ها استفاده می‌شود. این داروها، باکتری‌ها را از بین می‌برند. برای کودکان مبتلا به عفونت ادراری معمولا ۳ تا ۱۰ روز (یا ۷ تا ۱۰ روز)، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. بعد از این دوره، پزشک ممکن است دوباره آزمایش ادرار از کودک بگیرد تا مطمئن شود که عفونت کاملا برطرف شده است.

کودک، حتی اگر نسبتا حال او خوب شده باشد، باید دورهٔ درمان را تکمیل کند. قطع دارو پیش از تکمیل دورهٔ درمان، میکروب‌ها را به آنتی‌بیوتیک مقاوم می‌کند و موجب عفونت شدیدتری می‌شود.

بیشتر عفونت‌های ادراری در مدت یک هفته درمان می‌شوند، اما علائم این بیماری در برخی از کودکان تا چند هفته باقی می‌ماند. اگر علائم بیماری کودک ۳ روز پس از شروع مصرف دارو، همچنان باقی مانده بود، باید با پزشک او در میان گذاشت. در غیر این صورت ممکن است وضعیت کودک بدتر شود.

پیشگیری از ابتلا به عفونت ادراری در کودکان

پوشک نوزادتان را مرتب عوض کنید تا جلوی رشد باکتری گرفته شود. به‌محض اینکه کودک‌تان کمی بزرگ‌تر شد، به او توالت رفتن را آموزش دهید تا از ابتلا به عفونت ادراری در امان بماند. به دخترها یاد بدهید که پس از اجابت مزاج، خودشان را از جلو به عقب تمیز کنند. این روش باعث می‌شود که باکتری‌های موجود در مدفوع، وارد واژن و مجرای ادرار آنها نشود. کودکان‌تان را تشویق کنید تا به‌محض احساس ادرار، به توالت بروند و آن را نگه ندارند.

دخترها نباید در وان پر از کف حمام کنند و صابون‌های معطر برای آنها مضر است. درضمن باید لباس زیر نخی بپوشند تا جریان هوا به‌خوبی صورت گیرد و باکتری‌ها فرصت رشد پیدا نکنند.

کودک‌تان را تشویق به نوشیدن فراوان آب کنید تا باکتری‌ها از مجرای ادراری او خارج شوند. همچنین آب زیاد از یبوست پیشگیری می‌کند. یبوست باعث انسداد مجرای ادراری و رشد باکتری می‌شود.

کلام آخر

با توجه به توصیه‌های پیشگیری می‌توان تا حد زیادی از ابتلا به عفونت ادراری در کودکان جلوگیری کرد، اما اگر کودک به این بیماری مبتلا شد، بدون معطلی او را نزد پزشک ببرید تا بیماری او تبدیل به مشکلات کلیوی نشود.