مسعود امین ناجی – کودکان کار در جامعه دچار فشارهای زیادی هستند و این امر باعث می‌شود در بزرگسالی نیز آن ها زندگی سختی داشته باشند.

مشکلات اقتصادی مستقیماً زندگی خانواده‌های محروم، حاشیه نشین و کارگر را تحت تأثیر قرار داده است. اولین قربانیان این خشونت‌ها کودکانی هستند که مجبور به ترک تحصیل و ورود به بازار کار می‌شوند. دولت ایران چشمان خود را بر این فاجعه رو به رشد بسته است! علیرغم ادعای دولت مبنی بر دفاع از فقرا، آمار نگران کننده نشان می‌دهند که بیش از یک میلیون کودک کار در کشور وجود دارند که از مشکلات متعدد رنج می‌برند.

واضح است که با ادامه تورم و مسائل اقتصادی، جمعیت کودکان کار در سال‌های بعد افزایش چشمگیری خواهد داشت. در این بررسی به طور کامل در مورد مشکلات کودکان کار در ایران صحبت می‌کنیم.

ریشه مشکلات کودکان کار در ایران

دلیل اصلی پدیده کودکان کار در ایران فقر و ازدیاد جمعیت است. همچنین مهاجرت بی‌رویه از روستاها به شهرهای بزرگ و حضور مهاجران کشورهای همسایه مانند افغانستان، پدیده کودک کار در کشور را به یک معضل بزرگ تبدیل کرده‌اند.

خانواده‌های فقیر تمایل دارند فرزندان بیشتری داشته باشند و زمانی که درآمد سرپرست خانواده به تنهایی کفایت نمی‌کند، کودکان خردسال مجبور به کار کردن می‌شوند. در ادامه به برخی دیگر ریشه‌های پدیده کودک کار اشاره می‌کنیم:

فقدان آموزش

فقدان آموزش در میان اقشار فقیر جامعه نیز یکی از دلایل اصلی شروع زودهنگام کار کودکان است. افراد ناآگاه و بی‌سواد از آنجایی که از آسیب‌های جسمی و روحی مضر محیط‌های کاری به کودکان آگاه نیستند، کار در سنین پایین را مهمتر از درس خواندن می‌دانند. آنها به خطر اینکه فقیر هستند، نمی‌توانند از عهده آموزش مناسب برای کودکان برآیند و همچنین اهمیت آموزش ابتدایی را در زندگی کودکان درک نمی‌کنند. کودکان بسیاری به جای تحصیل در مدرسه وارد کارهایی مانند دست فروشی، شاگردی در مغازه، زباله گردی، کارهای خانگی و غیره می‌شوند.

اقتصاد غیررسمی

کارگران در اقتصاد غیررسمی تحت قانون کار و حمایت اجتماعی قرار نمی‌گیرند. در کشور بسیاری از تولیدکنندگان از کودکان برای تولید محصولات مختلف استفاده می‌کنند. کارگاه‌های زیرزمینی با استخدام کودکان به جای بزرگسالان که به نوبه خود دستمزد بسیار کمتری دریافت می‌کنند و مجبور می‌شوند بسیار بیشتر کار کنند، هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهند. دلایل اصلی رشد اقتصاد غیررسمی شامل عوامل اقتصادی، قانونی، نظارتی و برخی از شریط دیگر مانند سطح پایین تحصیلات، تبعیض، فقر، عدم دسترسی به منابع اقتصادی، خدمات مالی و سایر موارد هستند.

مهاجرت و اعتقادات

خانواده‌هایی که از روستاها به مناطق شهری می‌آیند، فرزندان خود را مجبور می‌کنند تا در مشاغل نامناسبی کار کنند. برای مثال، فروختن گل در میادین شهر یا دست فروشی در کنار خیابان از این دست مشاغل هستند. این امر به دلیل کمبود منابع آموزشی مناسب در روستاها رخ می‌دهد. بنابراین وقتی روستاییان بی‌سواد به شهر مهاجرت می‌کنند، بزرگسالان بیکار می‌مانند و برای تامین مخارج زندگی، کودکان بار مالی را به دوش می‌کشند.

حتی اعتقادات نیز ریشه در ایجاد پدیده کودک کار دارد. یکی از آداب و رسوم میان اقوام کولی ایران، کار کردن دختران در سنین پایین است. در حالی که مردان این طایفه‌ها در سنین پایین بازنشسته می‌شوند، کسب درآمد به زنان و کودکان اختصاص می‌یابد. درحقیقت، جنسیت در این مورد تفاوت‌های خاصی را ایجاد می‌کند. به طور کلی، ریشه مشکلات کودکان کار در ایران را می‌توان به چند دسته زیر تقسیم کرد:

فقر خانوادگی

ازدیاد جمعیت

بی‌سوادی والدین

مهاجرت از روستا به شهر

مهاجرت از کشورهای فقیر (برای مثال، افغانستان)

اعتقادات سنتی

اعتیاد والدین

کودک آزاری

مشکلات کودکان کار در ایران

افزایش تعداد کودکان کار در ایران یکی از مشکلات مهمی است که کشور به سختی با آن دست و پنجه نرم می‌کند. کار و زندگی در خیابان مشکلات زیادی را برای کودکان خردسال ایجاد می‌کند. مهمترین مشکلات کودکان کار شامل عدم رشد جسمی، جنسی و ذهنی آنهاست که پیامدهای منفی بسیاری را در پی دارد. همچنین عدم تغذیه مناسب، تحمل سرما و گرما، تصادفات رانندگی، بیماری و گرسنگی کشیدن را باید از دیگر مسائل بغرنج کودکان کار دانست.

والدین این کودکان به دلیل فقر و مشکلات دیگر، توانایی ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مناسب برای فرزندان خود را ندارند. کودکان کار به ندرت واکسیناسیون می‌شوند، به همین دلیل در معرض بیماری‌های مختلف قرار دارند. برخی از مشاغل نیز خطرات خاص خود را دارند. برای مثال، زباله گردی باعث انواع بیماری پوستی، گوارشی، خونی و سایر امراض می‌شود. کار خیابانی باعث گرمازدگی، سرمازدگی، تب شدید، نقص عضو و سایر مشکلات می‌شوند.یکی دیگر از مشکلات کودکان کار، آزار جسمی و جنسی به ویژه در دختران است. دختربچه‌هایی که از سنین کم مشغول به کار می‌شوند، احتمال زیادی دارند در بزرگسالی وارد کار روسپیگری شوند. این کودکان علاوه بر مشکلات جسمی در معرض آسیب‌های روانی و اجتماعی نیز قرار دارند. تجربه شغل‌های بسیار سخت مانند کارهای ساختمانی، جوشکاری، مکانیکی، کوره‌های آجرپزی، بلورسازی، زباله گردی و غیره نیز مخاطرات و آسیب‌های بیشتری را به این کودکان وارد می‌کنند.

از دیگر مشکلات کودکان کار در ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

محروم بودن از تحصیل

تعارضات جنسی

توهین و رفتار تحقیرآمیز مردم

احساس شرمندگی کردن

نژادپرستی

بی‌توجهی

تمسخر از سوی همکاران

احساس حقارت

کتک خوردن

تجربه خشونت فیزیکی

تنبیه کودک از سوی خانواده

تجربه فشار روانی

اعتیاد در سنین پایین

گم شدن در خیابان

افسردگی و اضطراب

خشونت (چاقوکشی و دعوا)

رفع مشکلات کودکان کار در ایران

طبق ماده 79 قانون کار: «به کار گماردن افراد کمتر از 15 سال تمام (پسر و دختر) ممنوع است. همچنین کارفرماهایی که این کودکان را استخدام کنند، مشمول مجازات خواهند بود. حتی با وجود اینکه ایران در مورد کودکان کار قوانین خاصی را تدوین کرده است اما این قوانین اجرا نمی‌شوند که درنهایت منجر به استثمار بیشتر کودکان بی‌گناه می‌شود. بی‌تفاوتی دولت و جامعه شاهد افزایش کودکان کار در کشور شده است.

برای پایان دادن به این معضل اجتماعی – اقتصادی، دولت باید علل ریشه‌ای یعنی فقر و بیکاری در میان بزرگسالان را هدف قرار دهد و اقداماتی را برای کنترل رشد جمعیت انجام دهد. باید برای آموزش افراد ناآگاه از اقشار فقیرتر در مورد مزایای تحصیل گامی برداشته شود تا کودکان از حق مدرسه رفتن محروم نشوند. اشتغال کودکان زیر سن قانونی یک آسیب اجتماعی است که باید از بین برود.

ما به عنوان یک جامعه باید آگاهی بیشتری داشته باشیم تا کودکان از چنگال این بدرفتاری رها کنیم و زندگی شاد و سالمی را به آنها هدیه کنیم.

انتهای پیام/