تهران-ایرنا- کانال ویژه مالی اروپا با ایران پس از ماه ها ابهام، سرانجام به مرحله ثبت رسید. ایده ای که از سوی سه کشور اروپایی حاضر در برجام طراحی شد تا سایه سنگین زیاده خواهی آمریکا را از سر برجام دور نگه دارد و گام مهمی در استقلال اروپا از آمریکا دستکم در حوزه مالی باشد.

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی ایرنا، اواخر تابستان سال جاری و پیش از آغاز دور دوم تحریم های آمریکا علیه ایران، سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس در پی ایجاد سازوکاری برآمدند تا بتوانند از تاثیر تحریم های آمریکا بر ایران بکاهند و توافق هسته ای بیش از این آسیب نبیند. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نخستین مقام رسمی این اتحادیه بود که سپتامبر و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل درباره این سازوکار سخن گفت.
پس از آن گمانه زنی ها درباره این سازوکار هر روز بیشتر شد. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۸ برابر با ۳۰ آبان ۹۷ این گمانه زنی ها با برخی اظهارات مقامات اروپایی قوت گرفت و اکنون بر اساس اعلام منابع خبری این سازوکار به مرحله اجرا رسیده است.
وزیران خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس روز پنج شنبه در حاشیه نشست اتحادیه اروپا اعلام کردند کانال ویژه پرداخت اروپا و ایران تحت عنوان 'ابزار پشتیبان فعالیت‌های تجاری' INSTEX به ثبت رسمی رسیده است. هرچند از جزییات کانال تبادلات تجاری اروپا با ایران اطلاع چندانی در دسترس نیست اما شواهد نشان می دهد اساس کار این کانال تبادلات تجاری کالا به کالا بدون حضور دلار خواهد بود. نوعی تضمین تجارت با ایران بدون دلار. بر اساس گزارش ها مدیریت این نهاد بر عهده آلمان خواهد بود و مقر آن در شهر پاریس فرانسه. انگلیس هم بر اساس اطلاعات موجود حسابداری سازوکارهای مالی آن را بر عهده دارد.
آنچه از بدو تاسیس، هدف اصلی این کانال مالی عنوان شد، تداوم دادوستدهای مالی اروپا با جمهوری اسلامی از رهگذر دور زدن کانال‌های معمولی انتقالات بانکی است که آمریکا بر آن ها دسترسی و احاطه دارد. گرچه برخی منتقدان دولت درباره میزان اجرایی شدن آن و تامین منافع ایران شبهه آفرینی می کنند، اما این سازوکارها که بنیان آن دستکم حذف آمریکاست برای ایران پیروزی دیپلماتیک مهمی است که شاید برای نخستین بار طی چهار دهه گذشته رخ می دهد.
**اروپا، نگران برجام
امضای توافق نامه هسته ای میان ایران و شش کشور غربی، پرونده هسته ای ایران را از دستورکار جهانی خارج کرد، تحریم ها علیه ایران روند حذفی در پیش گرفت و ایران هراسی های منطقه ای و فرامنطقه ای با شدت کمتری دنبال شد. این روند رو به بهبود که هم به نفع جهان و هم ایران بود تا زمان استقرار دونالد ترامپ در کاخ سفید به عنوان رییس جمهوری آمریکا ادامه داشت و با ورود او به عرصه دیپلماسی جهانی؛ بسیاری از نظم ها بهم ریخت و توافق های بسیاری مانند برجام نقض شد. این میان اتحادیه با وجود تمام حرف شنوی ها از آمریکا و تبعیت های تاریخی از این کشور، کوشید به هر طریق ممکن توافق هسته ای با ایران را حفظ کند.
پیش بینی خروج ترامپ از برجام با توجه به تهدیدات او کار دشواری نبود و شاید به همین دلیل بود که نشریه آمریکایی «فارن افرز» پیش از این خروج در گزارشی به پلن B اروپا برای محافظت از برجام در برابر تهدیدات آمریکا اشاره کرده و سه راهکار مشخص برای این محافظت ذکر کرده بود. احیای مقررات باز‌دارنده، تاسیس یا ایجاد نهادی مانند بانک بازسازی و توسعه اروپا و نیز ایجاد کنسرسیوم غنی‌سازی ایران و اروپا در ایران سه راهکار قاره سبز برای مهار زیاده خواهی های ترامپ بود.
اینکه هرکدام از راهکارهای اروپا تا چه اندازه عملی شده یا خواهد شد ابهام بسیار دارد، اما شواهد از کوشش روزافزون این قاره برای حفظ برجام دارد. دلایل قانع کننده داخلی و خارجی هم مزید بر این کوشش شده و کشورهای مهم قاره سبز را به چاره جویی عملی در این زمینه واداشته است. اروپا می داند که از بین رفتن توافق هسته ای ایران، ثبات در خاورمیانه را با چالش های جدی مواجه می کند.
از سوی دیگر این کانال مالی را می توان نخستین گام استقلال اروپا از آمریکا دستکم در حوزه مالی ارزیابی کرد. استقلالی که آمریکا آن را برنتابیده و قطعا برای ناکارآمدسازی آن تلاش خواهد کرد. حذف دلار به هر صورت شکست سیاست های تمامیت خواهانه آمریکا در تبادلات مالی است و اروپا به نوعی درصدد نشان دادن خواست خود بر آمریکا است.
این میان هشدارهای آشکار دستگاه دیپلماسی به مقامات اروپایی از یک سو و رایزنی های پنهان دیپلمات ها با دیپلمات های قاره سبز هم در این حوزه بی تاثیر نبوده است. روز یکشنبه علی اکبر صالحی صراحتا اعلام کرد که صبر ایران در تعامل با اروپا اندازه دارد و اروپا باید تدوین سازوکار خود را تسریع بخشد. خبرها از مقر اتحادیه اروپا در بروکسل هم حکایت از تداوم رایزنی های دیپلماتیک دارد.
**واکنش آمریکا به سازوکار مالی ایران و اروپا
همزمان با ثبت کانال مالی ایران و اروپا یا 'ابزار پشتیبان فعالیت‌های تجاری' INSTEX، به منظور دور زدن تحریم های آمریکا، مقامات این کشور واکنش ها مختلفی در این زمینه داشته اند. نخستین آن ها انکار بود. اینکه کشور یا کشورهایی هرچند قدرتمند، بتوانند حداقل در حوزه ارتباطی با کشور ثالث آمریکا را نادیده بگیرند، واقعیتی نبود که کاخ سفید به راحتی با آن کنار بیاید. تهدید به قطع همکاری با کشورها و نهادهایی که با ایران همکاری می کنند، گزینه دیگر آمریکا بود که با آغاز اجرایی شدن INSTEX چندان کارساز نبوده است.
مجموع رفتارهای اتحادیه اروپا طی ماه های گذشته مقامات آمریکایی را ناچار کرد تا به بی اهمیت سازی این سازوکار روی آورند. سیگال مندلکر از مقامات ارشد وزارت خزانه‌داری آمریکا در زمینه تحریم‌ها، گفته است که به هیچ وجه نگران این نیست که سازوکار مالی اروپا بتواند تحریم‌ها را دور بزند. این واکنش ها نشان می دهد که تمرکز و تلاش آمریکا برای تنگ تر کردن کمربند تحریم ها علیه ایران، چندان ثمربخش نبوده است و سازوکاری در راه است تا گشایشی هرچند اندک اما قابل تامل در شرایط تحریم ها به وجود آورد.
**شرایط بغرنج آمریکا و نشانه های انزوا
طی روزهای آینده خبرهای متنوع و جزییات بیشتری از سازوکار مالی با اروپا منتشر خواهد شد. جزییاتی که شرایط بغرنج آمریکا در مواجهه با ایران را آشکارتر خواهد کرد. به ویژه آنکه وزارت خارجه از تمایل دیگر کشورهای اروپایی هم برای ایجاد سازوکار مالی با ایران در کنار INSTEX خبر داده است. اگر تجربه ای چنین بتواند بدون حضور و دخالت آمریکا برای تروییکای اروپا روی دهد چرا دیگر کشورهای اروپایی بازار بکر ایران را از دست بدهند؟ این پرسشی است که دونالد ترامپ برای ادامه سیاست های یکجانبه گرایانه خود باید پاسخی مناسب برای آن بیابد.
این دیدگاه اما به معنای خوش بینی صرف به سازوکار اروپا و سیاست های این قاره نیست و همانگونه که محمدجواد ظریف اشاره کرده است چشم ایران به اروپا نیست بلکه در پی این سازوکار انزوای آمریکا هدف اصلی است.
‌سیام**۹۴۰۲**۱۵۳۵
انتهای پیام/