سیدعمران طباطبایی – اصل وجود ارتباط بین علم و اخلاق شایسته، امری انکار ناپذیر است به طوری که هر چه بر معرفت انسان نسبت به خوبی‌های صفت پسندیده و اعمال شایسته افزوده شود و از آثار زیان بار و پیامدهای منفی اعمال زشت و صفات اخلاقی ناپسند بیشتر آگاه گردد، بی‌شک در تربیت اخلاقی او مؤثرتر است و او را به سمت اخلاق پسندیده سوق می‌دهد.
ذکر تعلیم در کنار تزکیه و پرورش اخلاقی نشان از وجود رابطه عمیق میان این دو دارد. از طرف دیگر اخلاق شایسته شرط استفاده صحیح و مفید از علم نیز هست زیرا چه بسا انسان علمی را در اختیار داشته باشد و به جهت بهره‌مند نبودن از تربیت اخلاقی آن را در جهت به دست آوردن منافع شخصی و استعمار و استثمار دیگران به کار گیرد.
ارتباط تنگاتنگی میان تعلیم علوم الهی و تزکیه وجود دارد و تربیت و تزکیه اخلاقی بی‌تأثیر در بهتر فرا گرفتن و بهتر به کار بردن علوم رسمی نیز نمی‌باشد. هیچ کس آگاهانه به دنبال بدی و شر نمی رود و اگر خوبی را تشخیص دهد آن را رها نمی سازد پس وظیفه ما آن است که هم برای خود و هم دیگران کسب آگاهی کنیم و نتایج خیر و شر و بد و نیکو را بدانیم تا جوانه های فضائل اخلاقی بر شاخسار وجود ما ظاهر شود.
در این بین شاهد تجارب زنده ای در جوامع هستیم که افراد آلوده ای بودند که وقتی آنها را به حسن و قبح اعمالشان آگاه کرده اند و به نتایج سوء اعمال و افعال بد خود آشنا کرده اند، دست از کار خود برداشته و گرایش به خوبیها پیدا کرده اند.
رابطه وجودی علم و اخلاق اگر چه آسیب دیده است اما می خواهد بر بشر امروز حاکم نماید. در علم باید و نباید های اخلاقی در مقدمات آن و چه در نتایج آن مطرح است. اگر چه علم و اخلاق هر کدام هویت مستقلی دارند اما مقدمات اخلاق علم است و نتایج اخلاق نیز در علم بسیار تاثیر گذار میباشد و علومی برای توصیف تحلیل عقلانی و دفاع از گزاره های اخلاقی به وجود آمده است. البته نوع جهان بینی و مکاتب در تفسیر نسبت میان اخلاق و علم با هم متفاوت هستند لکن سر جمع نظریه ها به نظریه تعامل منتهی میشود یعنی دست کم رابطه دارند و رابطه آنها نیز تعامل است.
علم و اخلاق شباهت های اساسی با یكدیگر دارند و حتی اگر اخلاق واقعاً یك علم نباشد نقاط اشتراك بسیار بیشتری از آنچه مردم می پندارند میان آن دو وجود دارد. البته این موضوع، شاخه ای كاملاً مشروع از فلسفه و تئوری اخلاق است و جنجال های پیرامون آن، ماهیتی كاربردی نسبت به مواردی خاص از رفتار اخلاقی یا غیر اخلاقی در جامعه علمی دارد.
رابطه میان اخلاق و علم معطوف به ماهیت جست و جوی اخلاق است. اخلاق یك علم است و كاربرد یك علم را دارد و اخلاق نمی تواند از آنچه علوم طبیعی درباره ماهیت انسان، مبانی تصمیم گیری و نیز درباره تكامل خود اخلاق به ما عرضه می كند غفلت نماید.
در خصوص ماهیت اخلاق، اخلاق روابط عمومی امري درونی و مرتبط با ارزشها و هنجارهاست و با این مفهوم مجموعه قواعد و اصول اخلاقی باید توسط ارتباط گر و سازمان ارتباطی رعایت شود. اخلاق روابط عمومی اگر چه تابع اصول کلی و قواعد جهان شمول است اما به علت ریشه گرفتن آن از مجموعه ارزش هاي بطن جامعه می تواند با جامعه و فرهنگ متفاوت و متغیر باشد. مدیر روابط عمومی ضمن اینکه باید مانند سایر افراد یک سازمان به آن علاقه داشته باشد و به عنوان مجراي ارتباطی بین داخل و خارج سازمان، باید اصل بیطرفی را حفظ کرده و براي شنیدن نقدها گوش شنوا داشته باشد . آگاهی و داشتن علم و دانش از یک سازمان، وظایف و اهداف و رصد جریانات و اتفاقات درون سازمانی و طبقه بندي کردن و تصمیم گرفتن درباره آنها را ملزم کرده است.
در دنیای ادیان آسمانی علم اخلاق دانشی است که آثار و کتاب های بسیاری در مورد آن تدوین شده است و با توجه به این آثار علم اخلاق دانشی است که درباره نفس انسان بحث می کند و از آن جهت که افعال زیبا، زشت، شایسته یا نا شایست با اراده از نفس صادر می شوند. این مبادی و اصول موضوعه مربوط به علم اخلاق نیست بلکه مربوط به علوم دیگری است مثلاً برخی از این مبادی معرفت شناسانه، بعضی فلسفی و بعضی دیگر نیز مبادی انسان شناختی است.
اعتقاد به متا فیزیک و عالم ماوراء طبیعت مهمترین بنیاد هستی شناختی علم اخلاق محسوب می شود و خیر و کمال در این هستی شناسی به عالم طبیعت محدود نمی شود بلکه عالم عقلانی را نیز در بر می گیرد. این هستی شناسی با گرایش های مشایی، اشراقی و صدرایی، اصول موضوعه هستی شناختی علم اخلاق را در ادیان آسمانی تأمین می کند. متا فیزیک و فلسفه به معنای خاص، عهده دار اثبات مبادی هستی شناختی علم اخلاق است. منطق، برخی دیگر از مبادی معرفتی آن را مطرح می کند و علم النفس، مبانی انسان شناختی اخلاق را تأمین می کند.
نقش علم در اخلاق در توسعه یک کشور نقش موثری در رعایت اخلاق علم و بهبود سوء رفتارها داشته که تاثیر حسن و قبح عقلی در علم، اخلاق را جلب می کند. اخلاق حس زیبایی در علم را یادآور گشته و ماهیت آن را گوشزد می کند و باعث پیشرفت علم می گردد.
دانش اخلاق دسته‌ای از علوم انسانی است که موضوع آن شناخت مصادیق ارزشها و بیانگر راههای کسب فضائل و ترک رذائل اخلاقی است. هر مکتبی داعیه دار مباحث اخلاقی است و در این باره سخنی به میان می‌آورد چرا که اخلاق ریشه در فطرت انسان دارد.
در اخلاق ریز الگوهای اخلاقی و این که چه اموری نتیجه‌هایی دلخواه برای جامعهٔ انسانی دارند ممکن است با اجماع روانشناسان و جامعه شناسان برجسته تعیین شود نه لزوماً متولیان دین.
اخلاقیات در زمینه های تشخیص فردی خوب از بد و روش‌های رفتاری که گاه به عنوان عرف رفتاری نهادینه شده در یک گروه فرهنگی، مذهبی، اجتماعی یا فلسفی شناخته میشود به کار می رود.
اخلاقیات علم خوبی و بدی، اصول رفتار، تئوری رفتار انسانی به مثابه تکالیفی برای رسیدن به خوبی است. علم اخلاق مبادی اش را از علوم منطق، فلسفه برای مبادی هستی شناختی و انسان شناسی و روان شناسی میگیرد.
اخلاق نظری وظیفهٔ اش مطالعهٔ صفات و اعمال اخلاقی است. اخلاق، اساس معنویت است و انسانی که اخلاقی تر است، معنوی تر نیز هست. اخلاق یک فن هست و علم اخلاق عاشقانه، بر اساس شناخت خلق و خوی همهٔ آدمیان بنیاد میگیرد.
انتهای پیام/
