سیدعمران طباطبایی – تمامی مقدار باران رسیده به زمین به یک روش جذب نمی شوند بلکه مقداری از این آب با جذب در خاک به آب های زیر زمین هدایت میشوند که به آن آب های نفوذی می گویند.

در زمان بارندگی اگر شدت باران بیشتر از امکان نفوذ آب به خاک باشد مقداری از آب به داخل خاک نفوذ نکرده و روی سطح زمین جریان پیدا می کنند. این آب ها تمامی گودال های موجود در سطح زمین را در منطقه بارندگی پر می کنند که در اصطلاح چالاب نامیده می شود.

رواناب شهری ظاهر نهفتن رابط بین سطوح نفوذ ناپذیر بوده و رواناب سطحی، رواناب شهری به زهکش هدایت می نماید. رواناب شهری رواناب سطحی آب باران، آبیاری باغ و پارک و شستشوی اتومبیل است که توسط شهرنشینی ایجاد می‌شود.

در زمان بارندگی، توفان و غیره این سطوح که ساخته‌ شده از مصالحی مانند آسفالت و بتن هستند، همراه با پشت بام‌ها، به جای اینکه اجازه دهند آب در خاک نفوذ کند، آب باران آلوده را به زهکش‌های توفان منتقل می‌کنند. این امر باعث پایین آمدن سطح ایستابی به دلیل کاهش تغذیه آب زیر زمینی و جاری شدن سیل می‌شود زیرا میزان آبی که در سطح باقی می‌ماند بیشتر است.

حوزه‌­های آبخیز از یکسری دامنه‌های شیب‌ دار تشکیل شده که رواناب سطحی و زیر سطحی آن‌ها به‌ وسیله شبکه آبراهه‌ها به خروجی حوضه منتقل می­‌شود. در حوضه­‌های با دامنه‌های با نفوذ پذیری بالا و پوشش گیاهی مناسب، مقدار رواناب زیر سطحی از اهمیت بالاتری برخوردار می‌شود.

افزایش شدت بارندگی باعث افزایش مقادیر هیدروگراف جریان سطحی و زیر سطحی می شود. با افزایش شیب، مقدار جریان سطحی بیشتر و نفوذ کمتر می‌شود. بررسی و تخمین جریان سطحی و عوامل موثر بر ایجاد سیلاب های ناشی از بارندگی ها در حوضه های آبخیز از اهمیت زیادی در مطالعات آب شناسی برخوردار است.

یکی از مهمترین روش های پیش بینی سیلاب ها روش استدلالی است که تابعی از ضریب رواناب حوضه است. رواناب یعنی بخشی از بارش، ذوب برف یا آب آبیاری که در نهرهای سطحی کنترل نشده که توسط سد بالادست تنظیم نمی شوند، رودخانه ها، زهکش ها یا مجاری فاضلاب ظاهر می شود.

رواناب ها ممکن است بر اساس سرعت ظاهر شدنشان پس از بارندگی یا ذوب برف به رواناب مستقیم یا رواناب پایه و بر اساس منبع به رواناب سطحی، رواناب زیرسطحی ناشی از طوفان یا رواناب آب زیر زمینی طبقه بندی شوند. همچنین روند آب هنگامی که به آبرو مشخصی رسیده باشد به عنوان رواناب سطحی در نظر گرفته می شود.

در طی فرایند تبدیل بارش به رواناب سطحی، ممکن است هر یک از عوامل تبخیر و تعرق، برگاب، نفوذ و چالاب باعث کاهش حجم رواناب تولیدی نسبت به حجم کل بارش گردد که البته در حوضه‌های آبریز کوچک و به ویژه در بارش‌های کوتاه مدت عوامل تبخیر و تعرق قابل صرف نظر کردن است ولی در حوضه‌های با پوشش گیاهی زیاد، عامل برگاب در طی فرایند بارش، به ویژه در ابتدای بارندگی، به داخل خاک نفوذ کرده و در صورت وجود مناطق گود در حوضه، میزان چالاب افزایش و حتی پس از قطع بارش ممکن است در داخل خاک، نفوذ یا به صورت تبخیر به اتمسفر باز گردانده شود. بخشی از آب نفوذ کرده به ویژه در لایه‌های بالایی خاک تحت تاثیر شیب زمین حرکت کرده و بخش دیگر به لایه‌های پایین‌تر یا لایه‌های آبدار زیر زمینی به صورت عمقی نفوذ می‌کند.

انتهای پیام/