محمد مهدی ترحمی – آموزش و پرورش به عنوان یکی از ارکان اساسی توسعه هر جامعه، همواره مورد توجه ویژه دولت‌ها و خانواده‌ها بوده و به عنوان نهادهای اصلی ارائه دهنده آموزش، نقش حیاتی در تربیت و پرورش نسل‌های آینده ایفا می‌کند. با این حال، گاهی شاهد بروز مسائلی هستیم که بر روند ارائه خدمات آموزشی و اطمینان از عدالت در این حوزه تاثیر منفی می‌گذارد. یکی از این مسائل، دریافت وجوهی است که خارج از چارچوب‌های قانونی و با عناوین غیرموجه از دانش‌آموزان یا اولیای آن‌ها صورت می‌گیرد.
در این راستا به بررسی ابعاد مختلف دریافت مبالغ غیرمجاز در مدارس، شرایط قانونی مربوط به دریافت وجوه و به طور خاص، مقررات حاکم بر مدارس استعدادهای درخشان (تیزهوشان) با استناد به قوانین و مقررات مربوطه می‌پردازیم.
حسب اصل ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همگان تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسائل آموزش عالی را در حد نیاز فراهم کند و از طریق وضع قوانین و به کار بستن بودجه‌ی سالانه، راه را برای استقلال دانشگاه‌ها باز کند. همچنین، قانون تشکیلات و وظایف وزارت آموزش و پرورش و آیین‌نامه‌های اجرایی مرتبط، دریافت هرگونه وجه یا کمک مالی به نحو اجباری از دانش‌آموزان، در مدارس دولتی را جز در موارد استثنائی و با رعایت ضوابط مشخص، ممنوع کرده است، لذا بر این اساس، دریافت وجوه اجباری در برخی موارد تخلف محسوب می‌شود.
بنابر قانون توزیع سرانه مدارس و بخشنامه‌های مربوطه، کتب درسی باید با قیمت مصوب و در صورت امکان رایگان (برای مقاطع خاص) توزیع شوند در نتیجه دریافت وجوه اضافی یا اجبار به خرید کتب کمک آموزشی، تخلف است. همچنین مدارس دولتی مجاز به اجبار دانش‌آموزان به خرید لوازم‌التحریر یا پوشاک از طریق مدرسه با قیمتی بالاتر از قیمت بازار نیستند.
مطابق بخشنامه ها و دستورالعمل های صادره از سوی وزارت آموزش و پرورش در خصوص دریافت کمک های مردمی و شهریه مدارس نیز برگزاری کلاس‌های تقویتی، فوق برنامه، اردوها و فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی، باید با رضایت اولیا و بر اساس تعرفه‌های مشخص و شفاف باشد. هزینه‌های مربوط به نگهداری، تعمیرات و تجهیز مدرسه از محل بودجه دولتی تامین می‌شود و نباید به صورت اجباری از اولیا دریافت گردد، لذا دریافت وجوه اجباری برای این موارد نیز غیرقانونی است.
هرچند دریافت وجوه ممنوع است، اما در برخی موارد، دریافت وجه با رعایت ضوابط قانونی و با رضایت اولیا مجاز است، بدین ترتیب که اولیا دانش آموزان می‌توانند به صورت داوطلبانه و با رضایت کامل، در جهت بهبود وضعیت آموزشی و پرورشی مدرسه، کمک مالی نمایند. این کمک‌ها نباید جنبه اجبار داشته باشد و نباید در ازای آن، هیچ‌گونه تبعیضی نسبت به دانش‌آموز اعمال شود.
این موضوع بر اساس ماده ۱۲ اساسنامه مشارکت در تامین فضاهای آموزشی و پرورشی و تربیتی و همچنین بخشنامه شماره ۶۰۰/۱۳۲۲۷ مورخ ۱۳۸۷/۰۵/۲۰ سازمان مدارس غیرانتفاعی و مشارکتهای مردمی مورد تاکید قرار گرفته است و مدارس غیردولتی اعم از هیئت امنایی، غیرانتفاعی، شاهد و غیره بر اساس قانون تاسیس و مدیریت مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی مصوب ۱۳۹۵/۰۳/۰۲ مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه‌های اجرایی آن، با دریافت شهریه فعالیت می‌کنند. شهریه این مدارس باید مصوب و شفاف باشد و اولیا نسبت به آن آگاهی کامل داشته باشند.
در برخی موارد، برای ارائه خدمات خاصی مانند سرویس ایاب و ذهاب، تغذیه، یا برگزاری اردوهای اختیاری، با اخذ رضایت کتبی از اولیا و بر اساس تعرفه‌های مصوب، می‌توان از اولیا وجه دریافت کرد که البته این موارد نیز تابع دستورالعمل‌های خاص وزارت آموزش و پرورش هستند. و اما شرایط قانونی دریافت وجه در مدارس تیزهوشان (استعدادهای درخشان) شایان ذکر است، مدارس تیزهوشان، با توجه به اهداف خاص خود در شناسایی و پرورش استعدادهای برتر، از جمله مدارسی هستند که در سال‌های اخیر شاهد تغییراتی در نحوه جذب و تامین منابع مالی آن‌ها بوده‌ایم.
حسب قانون سنجش و پذیرش دانش‌آموز در مدارس استعدادهای درخشان مصوب ۱۳۹۲/۰۴/۲۳ مجلس شورای اسلامی، ورود دانش‌آموزان به این مدارس از طریق آزمون ورودی صورت می‌گیرد و دریافت شهریه از دانش‌آموزان پذیرفته شده در این مدارس، به عنوان یک اصل کلی و قاعده، مجاز محسبو ب نمی‌شود و علی القاعده این مدارس نیز باید از بودجه دولتی و سایر منابع قانونی، تامین مالی شوند و هرگونه دریافت وجه مازاد بر آنچه که به صورت قانونی و شفاف برای هزینه‌های تعریف شده مانند هزینه‌های فوق برنامه اختیاری یا سرویس اعلام شده است، در مدارس تیزهوشان باید ممنوع دانسته شود، چه آنکه این موضوع با روح اصل ۳۰ قانون اساسی و قوانین ناظر بر مدارس دولتی مطابقت دارد.
مدارس تیزهوشان، مانند سایر مدارس، موظف به رعایت اصل شفافیت مالی هستند و باید کلیه دریافت‌ها و پرداخت‌های خود را به صورت مستند و قابل ارائه به نهادهای نظارتی و اولیا، در دسترس قرار دهند و نهادهای نظارتی مختلفی از جمله وزارت آموزش و پرورش از طریق سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکتهای مردمی، حراست و ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها، سازمان بازرسی کل کشور، و دیوان محاسبات کشور، مسئول رسیدگی به موضوع دریافت وجوه غیرمجاز هستند.
در صورت اثبات تخلف، با مدیران، معاونان و سایر متخلفان مطابق با قانون رسیدگی به تخلفات اداری و سایر قوانین و مقررات مربوطه برخورد خواهد شد. این برخوردها می‌تواند شامل تذکر کتبی، کسر از حقوق، انفصال از خدمت و یا پیگرد قانونی باشد. بدیهی است که حفظ حقوق دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها، یکی از وظایف اصلی نظام آموزشی کشور است و دریافت هرگونه وجه خارج از چارچوب‌های قانونی و بدون رضایت صریح اولیا، نه تنها نقض آشکار قانون، بلکه مغایر با روح اصل ۳۰ قانون اساسی است و اعتماد عمومی به نظام تعلیم و تربیت را خدشه‌دار می‌کند.
ضروری است اولیا نسبت به حقوق قانونی خود آگاهی داشته باشند و در صورت مواجهه با موارد تخلف، مراتب را از طریق مراجع ذی‌صلاح (مانند سامانه شکایات مردمی وزارت آموزش و پرورش یا سازمان بازرسی کل کشور) پیگیری نمایند. مدیران مدارس و مسئولان آموزش و پرورش باید بر اجرای دقیق قوانین و مقررات نظارت داشته و با هرگونه تخلف قاطعانه برخورد کنند تا فضایی امن، عادلانه و با کیفیت برای تحصیل تمامی دانش‌آموزان فراهم آید.
انتهای پیام/
