محمد مهدی ترحمی – در گنجینه معارف اسلامی، سخنان گهربار اهل بیت (ع) همچون ستارگانی فروزان، راهنمای بشریت در مسیر پر فراز و نشیب زندگی هستند. این احادیث، نه تنها بیانگر حقایق عمیق الهی و معارف ناب، بلکه چراغی هستند که تاریکی‌های جهل و گمراهی را می‌زدایند.
امام علی علیه السلام، در یکی از کلمات قصار خود، به زیبایی به این نقش کلیدی اشاره کرده و فرمودند: «نِعمَ الدَّليلُ الحَديثُ المُتَوارَثُ.» این جمله کوتاه، اما پرمحتوا، گنجینه‌ای از حکمت را در خود نهفته دارد که درک آن، می‌تواند مسیر زندگی را دگرگون سازد. امیرالمؤمنین با این جمله، حدیثی را که از اهل بیت (ع) به ما رسیده و در طول زمان حفظ و منتقل شده است، بهترین و شایسته‌ترین راهنما معرفی می‌کنند. این سخن، تنها یک گزاره تاریخی نیست، بلکه یک اصل بنیادین در فهم دین و هدایت در زندگی است.
از آنجائیکه احادیث، چون از سرچشمه وحی و عصمت نشأت گرفته‌اند، از هرگونه خطا، نادانی، یا منفعت‌طلبی دورند و به همین دلیل، می‌توانند بهترین راهنما در تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی باشند. آن‌ها متضمن حکمت‌های عمیق، دستورالعمل‌های کاربردی، و درس‌های اخلاقی هستند که برای سعادت انسان ضروری‌اند. زندگی فردی، مجموعه‌ای از انتخاب‌ها، کنش‌ها، و واکنش‌هاست. در هر گام، انسان با موقعیت‌هایی روبرو می‌شود که نیازمند راهنمایی و بصیرت است. احادیث، در این میان، نقش بی‌بدیلی ایفا می‌کنند.
احادیث، آینه‌ای تمام‌نمای فضایل اخلاقی هستند و سخنانی چون «صبر»، «شکر»، «توکل»، «راستی»، «امانت‌داری» و «گذشت» که در قالب احادیث بیان شده‌اند، می‌توانند معیارهایی برای سنجش رفتار ما و الگوهایی برای ساختن شخصیت متعالی باشند. امام علی (ع) می‌فرمایند: «هم‌نشینی با نیکان، آدمى را نیکوکار مى‌کند.» (غررالحکم). این خود، راهنمایی برای انتخاب دوستان و مراوده با افراد صالح است.
از انتخاب‌های کوچک روزمره گرفته تا مسائل مهم زندگی، احادیث می‌توانند معیارهایی برای سنجش درستی و نادرستی ارائه دهند. مثلاً، حدیثی درباره اهمیت «وقت‌شناسی» یا «پرهیز از سستی» می‌تواند انگیزه‌ای برای بهره‌وری بهتر از زمان باشد. احادیث، راهکارهایی برای ذکر، دعا، و تفکر در آیات الهی ارائه می‌دهند و ارتباط معنوی انسان با خالق را عمیق‌تر می‌کنند.
جامعه، متشکل از افراد و روابط متقابل آن‌هاست و هدایت صحیح این روابط، ضامن سلامت و پویایی جامعه است و احادیث، چارچوب‌هایی برای یک زندگی اجتماعی سالم ارائه می‌دهند. احادیث، مبانی حقوقی و اخلاقی بسیاری از قوانین اجتماعی را تشکیل می‌دهند. مفاهیمی چون «عدالت»، «احترام به حقوق دیگران»، «صله رحم»، «نیکی به والدین و همسایگان»، و «پرهیز از غیبت و تهمت» که در احادیث به وفور یافت می‌شوند، ستون‌های یک جامعه سالم و اخلاقی هستند.
امام علی (ع) می‌فرمایند: «حقوقى که خدا براى بندگانش قرار داده، بزرگتر از آن است که آن را با کارهایى که هیچ ارزشى ندارد، ضایع کنید.» (نهج‌البلاغه، نامه ۳۱). احادیث، همواره پیروان را به تلاش، کارآفرینی، و خدمت به جامعه تشویق کرده‌اند. روحیه مسئولیت‌پذیری و همدلی که در بسیاری از احادیث موج می‌زند، می‌تواند موتور محرکه پیشرفت جامعه باشد.
البته، در عصر حاضر، با حجم عظیم اطلاعات و گاهی برداشت‌های سطحی یا مغرضانه از متون دینی، مواجه هستیم. برای استفاده صحیح از احادیث در جامعه، لازم است به منابع معتبر، تفسیر صحیح، و درک عمیق از پیام حدیث توجه کنیم و از برداشت‌های شخصی و بدون پشتوانه پرهیز نماییم. برای اینکه حدیث، همان‌گونه که امام علی (ع) فرمودند، «بهترین راهنما» باشد، باید در استفاده از آن دقت کنیم.
در اولین گام، مراجعه به کتاب‌های حدیثی معتبر و مورد وثوق است و درک معنای دقیق کلمات، توجه به شأن صدور (مناسبت بیان حدیث)، و در نظر گرفتن مجموع احادیث در یک باب، برای فهم صحیح ضروری است. احادیث، تنها برای حفظ کردن نیستند؛ بلکه باید درباره آن‌ها اندیشید، با عقل و فطرت سلیم سنجید، و سپس در زندگی به کار بست.
حدیث «نِعمَ الدَّليلُ الحَديثُ المُتَوارَثُ» از امام علی (ع)، دعوتی است به گنجینه‌پذیری از میراث گرانبهای اهل بیت (ع). احادیث، نه تنها چراغی در شب تاریک جهل، بلکه راهنمایی مطمئن در تمام فراز و نشیب‌های زندگی فردی و اجتماعی ما هستند. با درک صحیح، تدبر، و عمل به این هدایت‌های نورانی، می‌توانیم مسیر سعادت را هموار کرده و جامعه‌ای سرشار از معنویت، اخلاق، و عدالت بنا نهیم. بیایید احادیث را چراغ راه خود قرار دهیم و از نور هدایتشان بهره‌مند شویم.
انتهای پیام/
