مجتبی مظلومی (مدیرمسئول) – سالروز شهادت جانسوز امام جعفر صادق (ع)، فرصتی است تا در دریای بی‌کران زندگانی پرفراز و نشیب ایشان غوطه ور شویم و از آموزه‌های ارزشمندشان توشه‌ای برای سعادت دنیا و آخرت برگیریم. امام صادق (ع)، در عصر انتقال قدرت از امویان به عباسیان، با حفظ اصالت اسلام ناب محمدی (ص)، نهضت علمی عظیمی را بنیان نهادند و با تربیت شاگردانی برجسته، مکتب فقهی جعفری را به اوج شکوفایی رساندند. این نوشتار، با بررسی زندگی امام (ع)، خلفای معاصر ایشان، عوامل شهادت و ابعاد علمی و اخلاقی آن حضرت، تصویری جامع از این شخصیت بی‌نظیر ارائه می‌دهد.
ولادت و شهادت:
امام جعفر صادق (ع) در هفدهم ربیع‌الاول سال ۸۳ هجری قمری، در مدینه منوره متولد شدند. پدر بزرگوار ایشان، امام محمد باقر (ع) و مادرشان، ام فروه، از بانوان با فضیلت و دانشور زمان خود بودند.
دوران امامت ایشان، ۳۴ سال به طول انجامید و در ۲۵ شوال سال ۱۴۸ هجری قمری، به دستور منصور دوانیقی، خلیفه ستمگر عباسی، مسموم و به شهادت رسیدند و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شدند.
خلفای معاصر و تحولات سیاسی:
امام صادق (ع) در دوران خلافت خلفای اموی و عباسی زندگی می‌کردند. این دوران، شاهد تحولات سیاسی و اجتماعی مهمی بود که به اختصار به آن‌ها اشاره می‌شود:
- افول امویان: فساد، ظلم و ناتوانی در اداره کشور، امویان را به تدریج تضعیف کرد و زمینه را برای قیام‌های مردمی فراهم ساخت.
- ظهور عباسیان: عباسیان با شعار “الرضا من آل محمد” و با استفاده از نارضایتی عمومی، توانستند حمایت گسترده‌ای را جلب کرده و با قیام مسلحانه، حکومت اموی را سرنگون سازند.
- تغییر حکومت: این تغییر حکومت، با خونریزی فراوان همراه بود. عباسیان پس از به قدرت رسیدن، از شعارهای اولیه خود فاصله گرفته و به همان روش‌های ظالمانه امویان روی آوردند.
فهرست خلفای معاصر:
- خلفای اموی: هشام بن عبدالملک، ولید بن یزید، یزید بن ولید، ابراهیم بن ولید، مروان بن محمد
- خلفای عباسی: ابوالعباس سفاح، منصور دوانیقی
امام صادق (ع) با درایت و تدبیر، ضمن حفظ ارتباط با مردم، از درگیری مستقیم با حکومت‌ها پرهیز کرده و تمام توان خود را مصروف گسترش علوم و معارف اسلامی و تربیت شاگردان نمودند.
نگاهی اجمالی به خلفای دوران امام صادق (ع):
- هشام بن عبدالملک: اگرچه در زمان او ثبات نسبی برقرار بود، اما سیاست‌های سرکوب‌گرانه و افزایش مالیات‌ها، نارضایتی عمومی را در پی داشت.
- ولید بن یزید: دوران حکومت او، سرشار از فساد و عیاشی بود و بی‌اعتنایی او به احکام شرعی، خشم مردم را برانگیخت.
- ابوالعباس سفاح: او با شعار خونخواهی اهل بیت (ع) به قدرت رسید، اما به زودی چهره‌ی خشن و خونریز خود را نشان داد و به کشتار بی‌رحمانه‌ی امویان پرداخت.
- منصور دوانیقی: او با دسیسه و خشونت، حکومت خود را تثبیت کرد و ظلم و ستم فراوانی بر مردم روا داشت. او امام صادق (ع) را به شهادت رساند و به سرکوب شیعیان پرداخت.
علت شهادت امام صادق (ع) به دست منصور دوانیقی:
منصور دوانیقی، از نفوذ و محبوبیت امام صادق (ع) در جامعه هراس داشت و می‌دانست که گسترش علوم و معارف اسلامی توسط امام (ع)، پایه‌های حکومت او را متزلزل می‌کند. به همین دلیل، تصمیم به قتل امام (ع) گرفت. عوامل دیگری نیز در این تصمیم نقش داشتند:
- حسادت و ترس: منصور از نفوذ و محبوبیت امام (ع) حسادت می‌ورزید و می‌ترسید که امام (ع) با استفاده از این نفوذ، حکومت او را سرنگون کند.
- تثبیت قدرت: منصور با قتل امام (ع)، می‌خواست قدرت خود را تثبیت کند و به مخالفان خود نشان دهد که هیچ‌کس نمی‌تواند در برابر او مقاومت کند.
- سرکوب شیعیان: منصور با قتل امام (ع)، می‌خواست شیعیان را سرکوب کرده و از گسترش مذهب تشیع جلوگیری کند.
ابعاد علمی امام صادق (ع):
امام صادق (ع)، به عنوان احیاگر علوم آل محمد (ص) شناخته می‌شوند. ایشان با تأسیس مکتب فقهی جعفری، نقش مهمی در حفظ و ترویج فقه شیعه ایفا کردند. دایره دانش ایشان، تنها محدود به فقه نبود، بلکه در زمینه‌های مختلفی همچون تفسیر، کلام، حدیث، تاریخ، علم رجال و حتی علوم طبیعی نیز صاحب نظر بودند.
مکتب فقهی جعفری، با تکیه بر قرآن کریم، سنت پیامبر (ص) و روایات اهل بیت (ع)، توانست پاسخگوی نیازهای فقهی جامعه شیعی باشد. امام صادق (ع) با تربیت شاگردانی برجسته همچون هشام بن حکم، محمد بن مسلم، زراره بن اعین و جابر بن حیان (دانشمند مشهور علم شیمی)، این مکتب را به اوج شکوفایی رساندند.
ابعاد اخلاقی امام صادق (ع):
امام صادق (ع)، اسوه اخلاق و فضیلت بودند. ایشان با سلوک کریمانه، بردباری، صبر و تواضع، الگویی ماندگار برای تمامی مسلمانان به یادگار گذاشتند. سخاوت و دستگیری از نیازمندان، از جمله صفات بارز ایشان بود. امام صادق (ع)، در رفتار با مخالفان نیز بسیار مهربان و با گذشت بودند و همواره سعی داشتند با منطق و استدلال، افراد را به راه راست هدایت کنند.
سخن پایانی:
امام جعفر صادق (ع)، شخصیتی بی‌نظیر در تاریخ اسلام و تشیع هستند. ایشان با تلاش‌های علمی و اخلاقی خود، میراث گرانبهایی را برای آیندگان به یادگار گذاشتند. شهادت ایشان، هرچند ضایعه‌ای بزرگ برای جهان اسلام بود، اما باعث شد تا نام و یاد ایشان برای همیشه در تاریخ جاودانه شود.
سالروز شهادت ایشان، فرصتی است تا با تأمل در زندگی و آموزه‌های ایشان، در جهت اصلاح خود و جامعه قدم برداریم و با الهام از راه و روش ایشان، برای رسیدن به جامعه‌ای عادلانه‌تر و اخلاقی‌تر تلاش کنیم.
انتهای پیام/
