سید روح‌الله خمینی (زاده‌شده به نام سید روح‌الله مصطفوی؛ ۱ مهر ۱۲۸۱ – ۱۳ خرداد ۱۳۶۸) روحانی و سیاستمدار ایرانی بود که از سال ۱۳۵۸ تا زمان رحلت در سال ۱۳۶۸ به‌عنوان نخستین رهبر جمهوری اسلامی ایران فعالیت کرد.
او همچنین به‌عنوان یکی از مراجع تقلید شیعیان دوازده‌امامی شناخته می‌شد. امام خمینی انقلاب ۱۳۵۷ را رهبری کرد که به پایان نظام ستم شاهی ایران انجامید و سپس نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را از طریق همه‌پرسی پایه‌گذاری کرد. از نظر ایدئولوژیک، امام خمینی یک اسلام‌گرای شیعه بود و دیدگاه‌های مذهبی و سیاسی او با عنوان خمینیسم شناخته می‌شوند. نوآورانه‌ترین جنبهٔ نظام سیاسی طراحی‌شده توسط او نظریه ولایت فقیه بود که بر نقش علما به‌عنوان عالی‌ترین مراجع سیاسی و حقوقی در حکومت تأکید داشت.
امام خمینی در حوزهٔ علمیه به تحصیل فقه، فلسفهٔ اسلامی و عرفان پرداخت و در سال ۱۳۱۳ به اجتهاد رسید.
به‌گزارش ساواک وی اجازهٔ اجتهاد خود را از عبدالکریم حائری یزدی دریافت کرد.
وی به مخالفت با سیاست‌های محمدرضاشاه، به‌ویژه انقلاب سفید توسط شاه پرداخت. همچنین، به‌دلیل متهم کردن شاه به پیروی از سیاست‌های اسرائیل و ایالات متحده، در سال ۱۳۴۲ خورشیدی به مدت ۱۰ ماه زندانی شد و سال بعد، به‌دلیل سخنرانی علیه اعطای کاپیتولاسیون به مستشاران نظامی آمریکایی، تبعید شد.
وی در ۱۴ سال تبعید، پیگیر اوضاع سیاسی ایران بود، با ارسال پیام و اعلامیه، اسلام‌گرایان و مخالفان را رهبری می‌کرد و به تدوین نظریهٔ ولایت فقیه — که اصول آن تا پیش از انقلاب برای مردم ناشناخته ماند — پرداخت.
وی در آخرین روزهای منتهی به پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، به‌عنوان رهبر آن، شورای انقلاب و دولت موقت را تشکیل داد.
پس از خروج شاه از ایران، در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷، امام خمینی به ایران بازگشت و در ۲۲ بهمن انقلاب پیروز شد.
با فرمان حضرت امام ، کمیتهٔ امداد، جهاد سازندگی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نهضت سوادآموزی، سازمان بسیج مستضعفین، و شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شدند. در دوران رهبری او، جنگ هشت‌ساله‌ای میان ایران و عراق آغاز شد.
مراسم خاکسپاری امام خمینی در سال ۱۳۶۸ با حضور بیش از ۱۰ میلیون نفر، در کتاب رکوردهای گینس به‌عنوان بزرگ‌ترین تشییع جنازهٔ تاریخ از نظر درصد جمعیت شرکت‌کننده ثبت شد.
امام خمینی «چهرهٔ نمادین اسلام شیعه در فرهنگ عامهٔ غرب» توصیف شده است. مجلهٔ تایم در سال ۱۹۷۹ میلادی، وی را به‌عنوان شخص سال انتخاب کرد.
همچنین در سال ۱۹۹۹، امام خمینی جزو فهرست تایم از ۱۰۰ شخصیت تأثیرگذار قرن بیستم میلادی بود.
